Ultrasonografia jest nieinwazyjną metodą diagnostyki obrazowej, dzięki której lekarze otrzymują szczegółowy obraz badanych tkanek. Metoda ta oprócz bezinwazyjności, charakteryzuje się bardzo dużą dokładnością, pozwala bowiem na zaobserwowanie zmian o wielkości już od 0,1 minimetra.
W dzisiejszych czasach jest to jedno z najbardziej podstawowych badań wykonywanych przez lekarzy w gabinetach ginekologiczno- położniczych. U kobiet podejrzewających ciąże jest to pierwsze badanie wykonywane przez ginekologa, aby potwierdzić zapłodnienie. Natomiast w trakcie dalszego trwania ciąży, wykonuje się je by ocenić prawidłowość rozwoju i aktywność płodu.
Ultrasonografia wykorzystuje fale o bardzo wysokiej częstotliwości, czyli tak zwane fale ultradźwiękowe, niemożliwe do usłyszenia ludzkim uchem. Każdy ultrasonograf składa się z urządzenia emitującego oraz odbierające fale ultradźwiękowe. Urządzenie wysyła sygnały, które odbijają się od badanych tkanek i wracają do odbiornika, a specjalny system przetwarza je na obraz, który najczęściej możemy od razu oglądać na monitorze. Jak już wspomniano, badanie te jest zupełnie bezpieczne dla płodu oraz bezbolesne dla matki, nie wymaga również specjalnych przygotowań w dniu badania.
W gabinecie ginekologicznym najczęściej wykonuje się dwa rodzaje badań usg w ciąży. Pierwszym z nich jest badanie przezpochwowe, wykonywane sondą dopochwową, które pozwala potwierdzić ciążę i ocenić stan szyjki macicy. Drugim jest klasyczne badanie wykonywane przez powłoki brzuszne, stosowane w dalszych miesiącach ciąży.
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca by badanie USG podczas prawidłowo przebiegającej ciąży wykonywać co najmniej trzy razy. W praktyce, przeważnie robi się je nieco częściej, szczególnie w prywatnych gabinetach. Już aby potwierdzić ciążę, co zwykle dzieje się około piątego czy szóstego tygodnia jej trwania, lekarz najczęściej wykonuje USG przezpochwowe i ocenia obecność, lokalizację i ilość zarodków oraz stan narządów rodnych pacjentki. Może wtedy ustalić również przybliżony wiek ciąży, szczególnie jeśli u pacjentki występują nieregularne cykle miesiączkowe.
Pierwsze rekomendowane USG powinno być wykonane pomiędzy jedenastym a czternastym tygodniem ciąży. Ma ono na celu zbadanie takich właściwości jak na przykład wiek ciąży (wiek ciąży ustalony podczas tego badania bierze się pod uwagę przy obliczaniu terminu porodu) oraz ocenę takich cech anatomicznych płodu jak budowa głowy, tułowia, kończyn i kręgosłupa oraz narządów wewnętrznych jak mózg, żołądek czy serce. Szczególnie wnikliwie badany jest właśnie ten ostatni organ, ocenia się jego budowę, lokalizację i częstotliwość bicia. Lekarz przygląda się również przepływom krwi, wyklucza też możliwość wystąpienie wad genetycznych, poprzez ocenę przezierności karkowej oraz obecności kości nosowej.
Drugie obowiązkowe USG wykonuje się pomiędzy osiemnastym a dwudziestym trzecim tygodniem ciąży, nazywane jest badaniem połówkowym. Jest to bardzo ważne badanie i powinien wykonywać je doświadczony lekarz. Podczas jego wykonywania zwraca się uwagę na takie parametry jak masa i długość ciała dziecka, prawidłowe wykształcenie kończyn, budowa kości czaszki, kręgosłupa, układu nerwowego i innych narządów wewnętrznych z szczególnym uwzględnieniem budowy i czynności serca. Ocenia się również stan szyjki macicy i umiejscowienie łożyska oraz ilość płynu owodniowego w worku owodniowym. Ponownie bada się przezierność karkową i kość nosową, a także obecność górnej i dolnej wargi oraz odległość oczodołów.
Trzecie rekomendowane USG w ciąży wykonuje się pomiędzy dwudziestym ósmym a trzydziestym drugim tygodniem. Dzięki wykonaniu tego badania lekarz może z dużą dozą prawdopodobieństwa przewidzieć kiedy nastąpi poród, ocenia również wielkość płodu i ostatecznie wyklucza wady rozwojowe. Ocenie podlegają też ruchy dziecka, jego położenie i ruchliwość oddechowa. Ważnym parametrem jest też ocena stopnia dojrzałości łożyska.
W gabinetach lekarskich standardowo wykonuje się badania za pomocą aparatury 2D, ale w wielu prywatnych praktykach stosuje się też aparaturę do USG 3D i 4D, pozwalające otrzymać obraz trójwymiarowy.
